In the spotlight: Weissburgunder met persoonlijkheid

Weissburgunder stamt uit de nobele druivenfamilie van de Pinots en is zeer waarschijnlijk een spontane mutatie van de Grauburgunder. Weissburgunder is, zoals de naam al aangeeft, de Pinot met de lichtst gekleurde druifjes. De Weissburgunder is verder sterk verwant met de Chardonnay. Ze groeien vaak op dezelfde plekken, al wordt het voor de Weissburgunder wel sneller te heet. 

Maar Weissburgunder heeft, zo wordt gezegd, een persoonlijkheidsprobleem: vrijwel overal waar Weissburgunder wordt aangeplant, staat hij qua aanzien in de schaduw van andere druivenrassen (Chardonnay, Riesling, Grauburgunder). Dat de Weissburgunder verleidelijk opwindend kan worden, weet slechts een enkeling. Het probleem ligt ook niet zozeer bij het druivenras zelf, als wel bij de wijnboeren. Veel wijnboeren vertroetelen liever hun Chardonnay of Riesling dan hun Weissburgunder. Daar waar Weissburgunder serieus wordt genomen, waar hij écht de kans krijgt, met de juiste Lage en kelderbehandeling, kan hij een zeer grote ster worden, met een geheel eigen karakter.

Daar waar Weissburgunder zich goed voelt, is hij thuis

Duitsland is één van de weinige herkomstgebieden – naast Alto Adige (Zuid-Tirol) en Oostenrijk – die hoogwaardige droge Weissburgunders voortbrengen. Ook Winzersekte van dit druivenras zijn er veel te vinden, mousserende wijnen gemaakt volgens de traditionele methode. Werkelijk furore maakt Weissburgunder in de Boven-Rijnse Laagvlakte (de Pfalz en Rheinhessen). Dat het druivenras het beste tot zijn recht komt op gemengde kalk(mergel)- en löss(leem)bodems heeft hier zeker veel mee te maken. 

In Duitsland gedijt Weissburgunder het best in relatief warme cool climates zoals die te vinden zijn in de Pfalz en Rheinhessen. Het druivenras heeft behoefte aan middelzware, kalkhoudende en het liefst zeer diep reikende bodems die voldoende water kunnen opslaan. De bodem mag echter niet te nat zijn en moet goed opwarmen. Op lichte, droge gronden gedijt hij niet en op kalkarme, natte bodems ontwikkelt de wijn eerder een onaangename smaak. 

Löss, een mengsel uit zand en silt (leem), is een lichtgelig-grijze, kalkrijke sedimentatie van de wind, die door verwering, vooral in de Kwartaire ijstijd, uit divers gesteente ontstond. Verweerde löss wordt ook wel lössleem genoemd. Het lössleem is meestal met los kalkgesteente vermengd. Het herbergt mineralen, is goed doorwortelbaar, voldoende belucht en is de basis voor vruchtbare bodems met een goede wateropslagcapaciteit die goed opwarmen.

Kalk is net als löss alom vertegenwoordigd. Kalksteen is een maritiem overblijfsel van prehistorische overstromingen en de daarin levende schaal- en schelpdieren, weekdieren en koralen. Die leverden na hun dood het uitgangsmateriaal voor de vorming van kalksteen. In de bovenste laag van de aardkorst komt kalk voor in de vorm van minerale calcium-verbindingen, b.v. calciumcarbonaat (kalksteen). Daarbij bepaalt het dikwijls flinke aandeel klei – bij de voor Duitsland belangrijke wijngaardbodem kalkmergel is dat bijvoorbeeld 35% – de uiteindelijke eigenschappen van de bodem.
Kalkgrond kan ook goed water vasthouden en de veelal in de bovenste grondlaag aanwezige löss zorgt voor een goede nutriëntenvoorziening, voor zover het kalkgehalte hoog genoeg is.

Tot slot zijn voor goede Weissburgunder hogere mostgewichten nodig bij een middellate oogst, dus veel zonuren zijn essentieel.
 

Geur- en smaakkenmerken

Weissburgunder lijkt meer op Chardonnay dan op Grauburgunder, met een tamelijk neutraal karakter, milde zuren, een gematigd alcoholpercentage, medium tot medium+ body, en subtiele aroma’s van niet al te rijp fijn fruit: appel, peer en kweepeer, maar ook abrikoos en een vleugje citrusvruchten. De wijn heeft meestal warme secondaire aroma’s en smaken: een zekere rokerigheid, mineraliteit en honingachtige ondertonen. 
Op kalkbodems (calcium en magnesium) komt Weissburgunder het meest tot zijn recht. Kalk is een smaakdrager, geeft in de mond meer bite en dus mineraliteit (o.a. ziltigheid). Bij de sowieso al discrete aroma’s van de Weissburgunder is een krijtachtige, koele kalkinvloed te herkennen. Daarnaast is de invloed van kalk vooral terug te vinden in de structuur van de zuren. De kalk-mond is weelderig zacht. Kalkmergel zorgt verder voor meer aromatische wijnen.
Löss en lössleem geven de wijn vooral een krachtige sappigheid. Qua smaak zijn löss-Weissburgunders echt warm en volumineus, met een krachtige body die te danken is aan de diepgrondigheid van de bodem. Löss zorgt voor een goede bewaarwijn: de Weissburgunder is in de jeugd gesloten en ontwikkelt zich relatief langzaam. Het beste smaakt hij na een paar jaar rijping.
 

Kelderinvloeden

Weissburgunder van RVS-tanks is sprankelend maar niet met zulke duidelijke zuren als bij Riesling; hij is wat milder. Op hout opgevoede Weissburgunder is smeuïg maar niet zo boterig als Chardonnay. Weissburgunder heeft een beetje lucht nodig, waardoor de opvoeding (deels) op hout plaatsvindt, maar bij de beste wijnen gebeurt dit nooit meer op barriques, eerder op (gebruikte) tonneaus van 500 liter of Halbstückfässer van 600 liter, licht getoast en soms zelfs helemaal niet, met extra fijne poriën, en daarna rijping of de gistcellen.

Dit resulteert in een vollere en complexere smaak.Bij lange rijping op de gistcellen (sur lie) ontstaat die kenmerkende, wat Duitsers noemen Burgunderschmelz, waarbij de wijn haast letterlijk smelt op de tong!

Onze Weissburgunders

Sektkellerei Andres & Mugler, 2018 Pinot Blanc brut (Sekt)

De Weissburgunder Sekt van het Deidesheimer Sonnenstück staat op löss en leem met kalk in de ondergrond. Vrij bijzonder, want het overgrote deel van de wijngaard bestaat uit zand, leem en kiezelsteen. Een jaar sur lie, dus prachtige Burgunderschmelz. Maak 'm even kort voor het schenken open en geef 'm een klein beetje lucht.  

en voor de droge Weissburgunders een overzicht van licht & fris naar vol & rijk:

Dengler-Seyler, 2019 Weissburgunder trocken Kirrweiler

Kirrweiler heeft een lichte lössleembodem met een klein kalkaandeel. Opvoeding op RVS, zeer reductief (geen invloed van zuurstof bij rijping, zoals bij houtrijping). Voor de liefhebber van een frisse Weissburgunder (een beetje pétillant zelfs), als apertifief of straks lekker in de tuin als de temperaturen weer wat oplopen! 

Weingut Kampf, 2018 Weissburgunder trocken

De Flonheimer Adelberg bestaat overwegend uit kleimergel (kalkhoudende klei) en verweerde fijne zandsteen, ook wel Rotliegendes genoemd. Normaal gesproken is het een warm terrein met een relatief geringe capaciteit om het water vast te houden, maar deze druivenstokken staan niet de hele dag in de volle zon, waardoor er een soort cool climate ontstaat. Van de wijn is 25% opgevoed op Halbstück (600 liter) en de rest op RVS. Daar ligt de wijn rustig op het gist te wachten tot hij vrij laat wordt gebotteld, in juni, na een maand of negen. Een heerlijke doordrinker, sappig en mild, voor nog geen tientje.

Weingut Dengler-Seyler, 2018 Weissburgunder trocken Alsterweiler Kapellenberg

De Kapellenberg kent een zeer afwisselende bodem, lopend van zwaardere grond met lichte kalkaandelen (kleimergel) via kalkmergel naar een lichtere, zandige leembodem. Opvoeding op tonneaus met extra fijne poriën – half nieuw, half gebruikt – en sur lie. Goed bewaarpotentieel. Ook een echte eetwijn, bij vis, gevogelte, kalfs- of varkensvlees.

Weingut Weinreich, 2015 Bechtheimer Weissburgunder trocken

De bodem bestaat hoofdzakelijk uit pararendzina (een soort kalkmergel dat nog niet zo sterk verweerd is en ook nog niet zoveel uitspoeling van kalk kent). Opvoeding op oude tonneaus gedurende ongeveer een jaar. Expressiever dan nu wordt deze heerlijke wijn niet! Een rijke, volle Weissburgunder die prima op kan tegen een wat meer uitgesproken gerecht, zelfs als dat wat pittiger. 

Weingut Bernhart, 2019 Weissburgunder trocken Sonnenberg WB (Wormberg)

Wormberg heeft een bodem van kalksteen en krachtige klei (vooral kalkmergel maar ook kleimergel) met her en der stenen. Deze Erste Lage (Premier Cru) wijngaard is een koeler microklimaat. In 2019 was de opbrengst door de droogte in de Franse wijngaard gering (irrigatie is daar verboden), opvoeding op gebruikte tonneau en sur lie. 
Deze topwijn is heerlijk met bijvoorbeeld gebakken of gepocheerde vis, begeleid door een mooie romige saus en gegrilde groenten.