De onttovering van de wijn?

Wijnetiketten moeten binnenkort voedingsinformatie en een lijst met ingrediënten bevatten

Op bijna alle voedingsmiddellen vind je tegenwoordig een kader met calorieën, voedingswaarden en ingrediënten. Op wijn niet. Beter gezegd: nog niet, want vanaf 8 december a.s. verandert dat en moet op elk (nieuw) wijnetiket gedetailleerde informatie te vinden zijn over voedingswaarden, additieven en allergenen. Met andere woorden: vanaf eind dit jaar raakt wijn (inclusief mousserende wijn en cider) zijn nu al 12 jaar durende uitzonderingspositie kwijt en wordt het als ieder ander levensmiddel behandeld. Dit is een grote verandering voor de wijnsector, met mogelijk diepgaande consequenties. De nieuwe wetgeving  rondom de wijnetikettering gaat – en hiermee krijgen wij direct zelf te maken – bovendien gelden voor prijslijsten, onlineshops en allerhande bestelformulieren. Hoe precies moet de informatie worden gepresenterd? Is alles nu klip en klaar geregeld? Wordt de soep (niet) zo heet gegeten als ze wordt opgediend? Zitten de klanten eigenlijk te wachten op dergelijke informatie? En zo ja, worden ze er echt wijzer van?

Consumenten hebben het volste recht om te weten wat ze precies consumeren, in dit geval: drinken, mochten ze dat willen weten. Dat is bij wijn en andere alcoholische versnaperingen tot nu toe niet (precies) mogelijk. Stel dat je op je gewicht wilt letten, dan is het handig om te kunnen lezen hoeveel energiewaarde 100ml van een bepaalde wijn heeft. Een glaasje Trockenbeerenauslese, dat tot wel 10 suikerklontjes per 100ml kan bevatten, zal dan niet het eerste zijn waarnaar je grijpt. Of je wilt weten welke allergenen in de wijn zitten. Eigenlijk moeten die al op het etiket vermeld staan, wat ze meestal ook doen in de vorm van ‘bevat sulfiet.’ Maar naast sulfiet, wat altijd natuurlijk maar heel dikwijls ook als additief aanwezig is, kun je ook allergenen als ei en melk in je wijn aantreffen, en dat zie je maar zelden vermeld. Sinds het begin van de jaren tachtig wordt al gesteggeld over het verplicht stellen van voedingswaarden en ingrediënten op het etiket van alcoholische dranken. De industrie heeft echter altijd gepleit voor ‘vrijwillige declaratie’ via een QR-code of online informatie, en wijnhuizen zoals die van de familie Castellani uit de buurt van Pisa (die álles altijd eerlijk op het etiket vermeldt) vormen de spreekwoordelijke uitzondering die de regel bevestigen.

Maar eind dit jaar wordt het dan toch concreet: wijnetiketten moeten een lijst met voedingswaarden en ingrediënten krijgen. Het is nog onduidelijk of wijn die vóór 8 december weliswaar geproduceerd maar nog niet geëtiketteerd is, onder een overgangs- en daarmee uitzonderingsregel zal gaan vallen. Een beslissing daaromtrent valt niet snel te verwachten, al was het maar vanwege het feit dat alleen al over de term ‘geproduceerd’ onduidelijkheid bestaat. Zo is onder meer niet duidelijk of wijn die in houten vaten opgeslagen ligt nog steeds als ‘geproduceerd’ geldt. Maar dit terzijde. Houden we vast dat vanaf jaargang 2023 of 2024 iedere wijnmaker de keuze zal moeten maken voor hetzij een etiket met alle vereiste informatie, hetzij eentje met een QR-code. In het laatste geval zal hij of zij minimaal de energie-informatie in kilojoules (kJ) en kilocalorieën (kcal), en de allergenen en intoleranties fysiek op het etiket moeten vermelden, want die moeten direct te lezen zijn. Eigenlijk hebben alleen de alcohol en de restsuikers calorische waarde, van respectievelijk 7 kcal per gram (1 ml alcohol weegt 0,8 gram) en 4 kcal per gram. Dus als je het alcoholpercentage en de restsuikers weet, dan kan je via een eenvoudig en leuk rekensommetje zelf tot de voedingswaarden komen. Niet veel consumenten die dat doen, denk ik, maar aan de andere kant: hoeveel van hen zullen gebruik gaan maken van de QR-codes? Je moet er namelijk nogal wat moeite voor doen.

Allergenen en de energiewaarde van de wijn moeten dus op het flesetiket zelf worden vermeld, maar de nieuwe verordening laat toe dat wijnboeren voor hun ingrediëntenoverzicht en de volledige tabel met voedingswaarden gebruik maken van een zogenaamd digitaal etiket, dat je via de QR-code op de fles kunt bereiken. Zo’n QR-code mag alleen leiden naar pagina's die niet gekoppeld zijn aan winkels of advertenties en die uitsluitend de relevante informatie bevatten. Voor de wijnboer is dat geen al te grote bureaucratische opgave, want zulke informatie wordt gelijktijdig met de chemische analyse ten behoeve van het ‘Amtliche Prüfungsnummer’ gegenereerd (zo’n AP-nummer heeft elke wijn nodig om vermarkt te mogen worden) en de QR-code linkt dus door naar de website van een Landbouwkamer. Waar de boer nog goed wegkomt, is bij de kleinere wijnhandelaren wel degelijk sprake van een grote extra inspanning: relatief veel posten en relatief weinig tot geen ERP en MIP-software. Zo zullen wij overal vandaan, voor alle wijnen, informatie moeten verzamelen, die wij dan in onze online webshop en op onze prijslijsten met directe bestelmogelijkheid ‘kwijt’ moeten zien te raken. Het grappige is dat een prijslijst zónder directe bestelmogelijkheid al die informatie niet nodig heeft. We moeten er nog maar eens goed over nadenken. 

Een neveneffect van de nieuwe wijnetiketverordening is dat er wat meer transparantie ontstaat in de productie van wijn. ‘Wat meer,’ maar geen volledige transparantie, vermoed ik. Wellicht dat sommige wijnprofessionals vanuit de aangeboden informatie al ‘opgeleukte’, gekunstelde wijnen zullen weten te herkennen, maar zeker is dat niet. Ja, ongetwijfeld zal er deels een verschuiving plaatsvinden van romantiek naar realiteit, maar toch blijft voor de consument nog veel verborgen. Zo hoeven hulpstoffen die tijdens het wijnberedingsproces worden gebruikt maar weer worden verwijderd niet verplicht op het (digitale) etiket te worden vermeld. Met andere woorden: enzymen, activatoren, actieve kool enz. worden niet meegenomen. Tegelijkertijd moet de wijnmaker wel enkele hulpstoffen specificeren voor het stabiliseren en eventueel ‘repareren’ van de wijn. Al met al denk ik dat het de wijnsector geen kwaad zal doen. Er zal nog meer nadruk komen te liggen op de verantwoordelijkheid van de producenten en handelaren, wat betreft aanbouw- c.q. productiemethode en duurzaamheid in het algemeen. En de consument zal de kilocalorieën kunnen controleren, en de volledige lijst met wettelijke allergenen, wat zonder twijfel een vooruitgang is. Maar of zij op basis van al die nieuwe informatie goede van slechte wijnen kan onderscheiden, dat waag ik te betwijfelen. De vraag is ten slotte ook, of onze klaten het allemaal wel zullen wíllen weten. Het is simpelweg geen romantische combinatie, een mooi flesje wijn met een al dan niet zichtbare waslijst aan vermeende reality-checks...